Retinoid dự phòng ung thư da không melanoma

posted 12/02/2020 LISA

1.Đại cương.

Ung thư da là một bệnh lí ung thư thường gặp, hầu hết có thể phát hiện sớm trên lâm sàng và tiên lượng điều trị của bệnh nhân tương đối tốt, ít để lại di chứng.

Ung thư da có 2 loại chính: Melanoma ( ung thư hắc tố) và ung thư da không melanoma.

Non-melanoma skin cancer (NMSC) chiếm 96% ung thư da ở người da trắng.

NMSC bao gồm các tổn thương: Ung thư biểu mô tế bào đáy (BCC), ung thư biểu mô tế bào vảy (SCC), Dày sừng ánh sáng (AK), Bowen’s disease, hồng sản Queyrat, bowenoid papulosis,..

Cơ chế: tác động của UV và yếu tố di truyền

Dự phòng ung thư da:

Khám bác sĩ da liễu định kì
Tránh nắng tốt và sử dụng kem chống nắng
Chemoprevention: Retinoid có nhiều nghiên cứu nhất với hiệu quả cao

2.Retinoid trong dự phòng ung thư da.

Nhiều nghiên cứu chỉ ra vài trò của Retinoid trong điều trị và dự phòng ung thư da.

Nghiên cứu 1: 7 bn XP sử dụng Isotretinoin 2 mg/kg/ngày trong 2 năm: 63% số lượng ung thư da giảm.

Nghiên cứu 2: 2297 bệnh nhân ( >10 AK or > 2 NMSC): 5.000 IU retinol/ngày trong 5 năm, xác xuất xuất hiện SSC mới là 0.1 so với 0.15 nhóm giả dược ( P < 0.05).

Một số nghiên cứu khác:

2.1 Cơ chế tác dụng:

-1920s, thiếu VTM A liên quan tới ung thư ở chuột

-1970 – 1980s, thiếu VTM A có liên quan tới ung thư da ở người

– Cơ chế chưa rõ ràng:

Điều chỉnh sự biệt hóa và tăng trưởng của tế bào keratinocytes
Chống oxy hóa, hạn chế tác động của UV lên tế bào biểu mô
antiHPV
Tăng sự biểu hiện của gen P53 và chết theo chương trình của tế bào
Retinoids nhắm vào con đường truyền tín hiệu B-Raf / Mek / Erk.

2.2 Chỉ định.

Chỉ đinh: FDA chấp nhận sử dụng Retinoid off-label cho dự phòng ung thư da.

Cân nhắc sử dụng retinoid đối với các đối tượng nguy cơ cao.

Miễn dịch bình thường

Suy giảm miễn dịch

Hội chứng Gorlin

Hội chứng Rombo

Hội chứng Bazex

Khô da sắc tố

Tiền sử chiếu UV, Xạ trị

Nhiều tổn thương ung thư da, dày sừng ánh sáng vùng da hở

Nhiều hơn 5 tổn thương ung thư da/ năm

1 tổn thương không phải Melanoma nhưng nguy cơ di căn cao

HIV

Ghép tạng

Dùng thuốc ức chế miễn dịch

2.3 Cách dùng

Retinoid chia làm 3 thế hệ.

Loại retinoid và liều dùng:

Bệnh

Loại retinoid

Liều dùng

Khô da sắc tố

Hội chứng Gorlin

Phụ nữ độ tuổi sinh đẻ

Isotretinoin

0.25 0.5 mg/kg/ngày

Ghép tạng

Vảy nến

Tổn thương da do ánh sáng

Acitretin

10-30 mg/ngày

2.4 Tác dụng phụ.

Tác dụng dược lý của thuốc: khô môi, khô kết mạc, khô da gây ngứa, chảy máu cam, viêm da tiếp xúc,..

Độc tính: men gan tăng, nồng độ triglyceride và cholesterol tăng, tăng tỷ lệ LDL và giảm HDL, quái thai, trầm cảm,…

2.5 Protocol sử dụng retinoid dự phòng ung thư da

Theo ROSS M. CAMPBELL, JOHN J. DIGIOVANNA. Skin cancer chemoprevention with systemic retinoids: an adjunct in the management of selected high-risk patients. Dermatologic Therapy 2006.

Tài liệu tham khảo:

Vincenzo Bettoli. Retinoids in the chemoprevention of non-melanoma skin cancers: why, when and how? Journal of Dermatological Treatment, 2013; 24: 235–237
ROSS M. CAMPBELL* & JOHN J. DIGIOVANNA. Skin cancer chemoprevention with systemic retinoids: an adjunct in the management of selected high-risk patients. Dermatologic Therapy 2006, 19, 306 – 314
Mayra Ianhez Retinoids for prevention and treatment of actinic keratosis. An Bras Dermatol 2013, 88, 585–593.