Ung thư biểu mô tế bào đáy ở người trẻ

 Ung thư biểu mô tế bào đáy (UTBMTBĐ) thuộc nhóm ung thư da không hắc tố (UTDKHT), là bệnh lý ung thư da thường gặp nhất trên thế giới và đang có xu hướng tăng lên nhanh chóng. Nguy cơ mắc UTBMTBĐ tăng dần theo độ tuổi và mức độ tiếp xúc với ánh nắng mặt trời. Do đó, tỉ lệ mắc UTBMTBĐ cao hơn rõ ràng ở người lớn tuổi nhưng đang có xu hướng gia tăng đáng kể ở các nhóm tuổi trẻ hơn (dưới 40 tuổi) và đặc biệt là ở phụ nữ.

1.   Nguyên nhân

• Có nhiều yếu tố nguy cơ khác nhau dẫn tới sự xuất hiện UTBMTBĐ ở người trẻ hay còn gọi là là UTBMTBĐ khởi phát sớm như:
• Tiếp xúc với ánh nắng trong nhà và ánh nắng mặt trời: có những trường hợp người bệnh trẻ tuổi nhưng có thời gian tiếp xúc với ánh nắng mắt trời nhiều hơn bình thường do tính chất nghề nghiệp cũng có thể thúc đẩy sớm hơn sự hình thành các tổn thương da ác tính như UTBMTBĐ.
• Các hội chứng và bệnh lý do gene như bệnh bạch tạng, hội chứng Bazex, hội chứng Gorlin, bớt tuyến bã, xơ da sắc tố, loạn sản thượng bì dạng hạt cơm: vai trò của các hội chứng và bệnh lý di truyền trong UTBMTBĐ ở người trẻ chiếm vị trí quan trọng hơn so với người lớn tuổi trong đa số trường hợp.
• Xuất hiện sau xạ trị: có thể xuất hiện tổn thương sau xạ trị điều trị ung thư. Tuy nhiên, sau xạ trị thường xuất hiện ung thư biểu mô tế bào vảy hơn là UTBMTBĐ.
• Ghép tạng: sử dụng các thuốc ức chế miễn dịch, ức chế thải ghép sau ghép tạng làm tăng nguy cơ xuất hiện ung thư da ở người trẻ tương tự như đối tượng là người lớn tuổi.

2.   Cơ chế bệnh sinh

UTBMTBĐ cũng như ung thư da không hắc tố (UTDKHT) hình thành với cơ chế bệnh sinh là sự kết hợp giữa sự tác động của tia cực tím và gen (Hình 1).

Tia cực tím (từ ánh sáng mặt trời) đóng vai trò quan trọng trong cơ chế bệnh sinh trong >90% các trường hợp ung thư da nói chung và ung thư da không hắc tố nói riêng.

Các yếu tố khác bao gồm chủng tộc (chủng tộc da trắng có nguy cơ cao hơn), tuổi cao, hóa chất (nhiễm độc Arsen), virus gây nhú ở người (Human papilloma virus – HPV) và các bệnh lí có tình trạng viêm da mạn tính khác (vảy nến, lupus ban đỏ dạng đĩa, lichen phẳng).

Từ những tác động từ bên ngoài phối hợp với đặc điểm bên trong cơ thể, xuất hiện các đột biến gene gây ung thư, tăng bộc lộ các gene biệt hóa cho SMO, HRAS, KRAS, NRAS, GLI1 (gây ung thư) và giảm bộc lộ các gene biệt hóa cho PTCH1, TP53, NOTCH1 (gene ức chế ung thư) và gây ra sự hình thành, phát triển các khối u. Nhiều nghiên cứu gần đây đã có những bằng chứng cho thấy sự khác biệt về gene đột biến gây ung thư giữa nhóm người lớn tuổi và trẻ tuổi mắc UTBMTBĐ.

Ngoài ra, sự phát triển của các khối u còn liên quan tới các tế bào có thẩm quyền miễn dịch tiêu diệt các tế bào ung thư thông qua các điểm kiểm soát miễn dịch.

3.   Chẩn đoán xác định

UTBMTBĐ ở người trẻ tuổi không có sự khác biệt nhiều về biểu hiện lâm sàng và các phương pháp để chẩn đoán xác định (mô bệnh học là tiêu chuẩn vàng để chẩn đoán).

UTBMTBĐ ở người trẻ thường có xu hướng bị bỏ qua vì tỉ lệ mắc mặc dù đang có xu hướng tăng thì vẫn chiếm tỉ lệ rất thấp so với UTBMTBĐ ở người lớn tuổi.

Khi đó, bệnh thường được chẩn đoán không đúng như nốt ruồi hoặc tổn thương lành tính khác và được điều trị bằng các biện pháp như đốt laser khiến cho tổn thương bị tái phát và thay đổi hình thái khiến cho việc chẩn đoán bệnh sau đó càng trở nên khó khăn hơn. Việc điều trị không đúng còn có thể khiến tổn thương tăng kích thước nhanh hơn và xâm lấn sâu hơn các tổ chức bên dưới da dẫn đến việc điều trị sau đó trở nên phức tạp và khó đạt được hiệu quả như mong muốn.

UTBMTBĐ ở người trẻ có xu hướng đi cùng với các hội chứng và bệnh lý di truyền liên quan tới gene nên người bệnh ngoài các biểu hiện đặc trưng của UTBMTBĐ có thể có các biểu hiện của các bệnh lý và hội chứng sẵn có.

Trong trường hợp UTBMTBĐ ở người trẻ liên quan tới các hội chứng như hội chứng Gorlin, xơ da sắc tố, loạn sản thượng bì dạng hạt cơm thì có thể cùng lúc xuất hiện nhiều tổn thương ung thư, có những trường hợp trên cùng một người bệnh cùng lúc xuất hiện vài chục cho tới vài trăm tổn thương ung thư.

4.   Điều trị

UTBMTBĐ là ung thư da có tiên lượng tốt nhất với tỉ lệ di căn và tử vong rất thấp. Tuy nhiên, bệnh vẫn có tỉ lệ tái phát tổn thương sau điều trị. Thách thức lớn nhất trong điều trị là giảm tối đa tỉ lệ tái phát và khôi phục lại được tối đa tính toàn vẹn của cơ quan bị bệnh sau khi đã loại bỏ khối u, tiết kiệm da lành để tạo hình sau cắt bỏ khối u mang lại hiệu quả thẩm mĩ cao.

Với UTBMTBĐ chỉ có tổn thương riêng lẻ, vùng da xung quanh bình thường và nhất là trường hợp chỉ có 1 tổn thương: ưu tiên điều trị bằng phương pháp phẫu thuật loại bỏ tối đa tổ chức ung thư (phẫu thuật MOHS – phẫu thuật giúp loại bỏ tối đa tổ chức ung thư kiểm soát bằng kính hiển vi).

Với UTBMTBĐ có nhiều tổn thương, vùng da xung quanh có các biểu hiện của tổn thương tiền ung thư hoặc biểu hiện của các bệnh lý/hội chứng da di truyền trước đó: ưu tiên điều trị phẫu thuật với các tổn thương có mức độ xâm lấn sâu (biểu hiện là các khối u có biểu hiện loét, hoại tử, chảy máu), với các tổn thương nông và đặc biệt là trong trường hợp có đồng thời rất nhiều tổn thương thì cần cân nhắc điều trị bằng các biện pháp không phẫu thuật như nạo, đốt điện, dùng thuốc bôi (như imiquimod). Ngoài ra, các biện pháp điều trị dựa theo cơ chế bệnh sinh liên quan tới gene như nhóm ức chế SMO (sonidegib, vismodegib) hay thuốc ức chế điểm kiểm soát miễn dịch theo con đường PD-1/PD-L1 (cemiplimab) cũng đã được đưa vào điều trị UTBMTBĐ trong các trường hợp mà khó để thực hiện phẫu thuật/xạ trị hoặc các trường di căn, xâm lấn, tái phát nhiều lần.

Phối hợp các biện pháp như tránh nắng, dùng các thuốc phòng tổn thương tái phát, loại bỏ tối đa các tổn thương tiền ung thư và theo dõi sát để phát hiện các tổn thương ung thư mới xuất hiện.

5.Tiên lượng

• Có bệnh lý da di truyền hoặc do gen: tiên lượng kém hơn do còn nguy cơ xuất hiện tổn thương ung thư mới và nhiều tổn thương cùng lúc trong tương lai.
• Chỉ có một tổn thương duy nhất và không liên quan gì tới các bệnh lý da di truyền: tiên lượng tốt giống như các trường hợp UTBMTBĐ ở người lớn tuổi.

Tài liệu tham khảo

Kilinc ANU, Bayramoglu Z, Unlu Y. Early-onset basal cell carcinoma; wide case series at a single tertiary center in middle Anatolia. North Clin Istanb. 2022 Jul 8;9(3):261-265. doi: 10.14744/nci.2020.78872. PMID: 36199869; PMCID: PMC9464849.

Abi Karam M, Kourie HR, Jalkh N, Mehawej C, Kesrouani C, Haddad FG, Feghaly I, Chouery E, Tomb R. Molecular profiling of basal cell carcinomas in young patients. BMC Med Genomics. 2021 Jul 20;14(1):187. doi: 10.1186/s12920-021-01030-w. PMID: 34284772; PMCID: PMC8293576.

Milroy CJ, Horlock N, Wilson GD, Sanders R. Aggressive basal cell carcinoma in young patients: fact or fiction? Br J Plast Surg. 2000 Jul;53(5):393-6. doi: 10.1054/bjps.1999.3267. PMID: 10876275.

Lee D-H, Lee S, Oh SC. Hedgehog signaling pathway as a potential target in the treatment of advanced gastric cancer. Tumor Biology. 2017;39(6). doi:10.1177/1010428317692266.

Shalhout SZ, Emerick KS, Kaufman HL, Miller DM. Immunotherapy for Non-melanoma Skin Cancer. Curr Oncol Rep. 2021 Aug 27;23(11):125. doi: 10.1007/s11912-021-01120-z. PMID: 34448958; PMCID: PMC8395379.

Viết bài:  THS.BS. Lê Thanh Hiền - Khoa Phẫu thuật tạo hình thẩm mỹ và phục hồi chức năng

Đăng bài: Phòng Công tác xã hội