Hội chứng tai đỏ

1.ĐẠI CƯƠNG

Hội chứng tai đỏ (Red ear syndrome – RES) là một rối loạn không thường gặp, biểu hiện bởi các cơn đau và đỏ một bên hoặc cả hai tai.

Hội chứng tai đỏ có thể gặp ở mọi độ tuổi với độ tuổi khởi phát trung bình là 44 tuổi (từ 4–92 tuổi).

Ở trẻ em, chủ yếu gặp ở nam với tỷ lệ nam/nữ = 2/1, trong khi ở người lớn giới nữ gặp nhiều hơn một chút với tỷ lệ nữ/nam=1.25/1.

Các nghiên cứu ở trẻ em và thanh thiếu niên cho thấy trong các bệnh nhân đến khám tại phòng khám tâm thần kinh vì đau nửa đầu thì có đến 20–25% mắc hội chứng tai đỏ, điều đó có nghĩa là hội chứng này phổ biến hơn 100 trường hợp được báo cáo.

Hội chứng tai đỏ có thể được phân loại là nguyên phát và thứ phát.

RES nguyên phát thường gặp hơn ở trẻ nam, thường liên quan đến đau nửa đầu và thường liên quan đến cả hai tai. Một dưới nhóm của hội chứng tai đỏ nguyên phát có thể là một dạng của bệnh đau và đỏ đầu chi (erythromelalgia).

RES thứ phát thường gặp hơn ở phụ nữ trưởng thành, liên quan đến rối loạn chức năng thần kinh cột sống cổ hoặc khớp thái dương hàm và thường chỉ ảnh hưởng đến một bên tai.

2. NGUYÊN NHÂN

– Cơ chế bệnh sinh của hội chứng tai đỏ vẫn chưa được biết rõ và có thể khác nhau giữa 2 nhóm.

– Có hai giả thuyết về cơ chế bệnh sinh của RES

+ Giả thuyết trung tâm: hội chứng tai đỏ nguyên phát được cho là một kiểu đau đầu liên quan đến hệ tự chủ của thần kinh sinh ba do rối loạn điều hòa ở thân não.

+ Giả thuyết ngoại vi: gợi ý rằng hội chứng tai đỏ thứ phát là do rối loạn chức năng hoặc kích thích ở các dây thần kinh cột sống cổ (chủ yếu là rễ C3).

3. ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG

– Triệu chứng đặc trưng:

+ Những cơn đau và đỏ kịch phát ở một hoặc cả hai tai ngoài, đôi khi có thể lan ra má bên cạnh.

+ Khoảng 2/3 trường hợp xảy ra ở một bên tai, chủ yếu là tai trái. Gần một phần ba các trường hợp còn lại xuất hiện ở cả 2 tai.

+ Cảm giác đau thường bỏng rát, khó chịu từ trung bình đến nặng. Đôi khi có hiện tượng sưng tai kèm theo cảm giác căng tức và các triệu chứng khác như đỏ hoặc chảy nước mắt.

– Tần suất: có thể thay đổi từ nhiều đợt mỗi ngày cho đến các cơn không liên tục xảy ra theo từng cụm mỗi tháng hoặc hai tháng. Đa số các trường hợp ghi nhận các cơn xuất hiện hàng ngày.

– Thời gian: mỗi cơn có thể chỉ kéo dài vài giây, tối đa 4 giờ, nhưng thường kéo dài 30-60 phút.

– Các cơn có thể tự phát hoặc có yếu tố kích hoạt.

+ Các yếu tố kích hoạt thường gặp ở hội chứng tai đỏ thứ phát nhiều hơn, bao gồm nóng tai, chạm hoặc cọ xát tai, chải tóc, đánh răng hoặc nghiến răng, hoặc nhai.

+ Khi kết hợp với đau nửa đầu, các triệu chứng về tai thường bắt đầu cùng lúc với cơn đau đầu và hết khi cơn đau đầu kết thúc. Tuy nhiên, tai có thể không đỏ lên với mỗi cơn đau nửa đầu.

+ Đỏ tai cũng có thể xảy ra như một phần của bệnh đau và đỏ đầu chi (erythromelalgia), thường xảy ra cùng lúc với các triệu chứng bàn tay và bàn chân điển hình hơn.

– Các bệnh liên quan với hội chứng tai đỏ

+ Đau nửa đầu

+ Bệnh lý cột sống cổ trên

+ Rối loạn chức năng khớp thái dương hàm

+ Bệnh đau và đỏ đầu chi (Erythromelalgia)

+ Hội chứng đỏ và rối loạn cảm giác bàn tay-chân (Palmoplantar erythrodysaesthesia)

4.CHẨN ĐOÁN

– Tiêu chuẩn chẩn đoán hội chứng tai đỏ:

A: Các cơn đau tai ngoài kéo dài đến 4 giờ

B: Đau tai có ít nhất hai trong số các đặc điểm sau:

i.Cảm giác nóng rát

ii. Một bên

iii. Mức độ nhẹ đến trung bình

iiii.Được kích hoạt bởi kích thích vào da hoặc kích thích nhiệt vào tai

C: Đau tai kèm theo đỏ tai ngoài cùng bên.

D: Các cơn xảy ra với tần suất ≥1 lần mỗi ngày, mặc dù các trường hợp với tần suất thấp hơn có thể xảy ra

E: Ít nhất 20 cơn đáp ứng tiêu chí A – D

F: Không giải thích được bằng các rối loạn khác.

– Các thăm dò được khuyến cáo ở bệnh nhân hội chứng tai đỏ bao gồm:

+ MRI cột sống cổ và não

+ Đánh giá chỉnh nha khớp thái dương hàm.

– Chẩn đoán phân biệt

+ Viêm đa sụn tái diễn

+ Viêm da tiếp xúc

+ Viêm mô bào hoặc viêm màng sụn do tụ cầu vàng hoặc Pseudomonas aeruginosa

+ Cước

5. ĐIỀU TRỊ

– Các biện pháp chung

+ Tránh các yếu tố khởi phát

+ Phòng/điều trị đau đầu

+ Làm mát tai trong các cơn cấp tính.

– Các biện pháp cụ thể

+ Hội chứng tai đỏ thường khó điều trị.

+ Các báo cáo về indomethacin cho kết quả không nhất quán.

+ Gabapentin dường như là phương pháp điều trị được sử dụng rộng rãi nhất.

6. TIÊN LƯỢNG

Hội chứng tai đỏ thường là một tình trạng mạn tính. Trong một số trường hợp, tần suất các cơn có thể giảm dần theo thời gian.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Lance JW. The red ear syndrome. Neurology. 1996;14(3):617–620. doi: 10.1212/WNL.47.3.617
2. Sklebar D, Sklebar I, Vrabec-Matkovic D, Cengic L. Red ear syndrome–chronic pain syndrome of low prevalence. Acta Clin Croat. 2010;14(3):327–329
3. Raieli V, Compagno A, Brighina F, La Franca G, Puma D, Ragusa D. et al.Prevalence of red ear syndrome in juvenile primary headaches. Cephalalgia. 2011;14(5):597–602. doi: 10.1177/0333102410388437
4. Brill TJ, Funk B, Thaci D, Kaufmann R. Red ear syndrome and auricular erythromelalgia: the same condition? Clin Exp Dermatol. 2009;14(8):e626–e628. doi: 10.1111/j.1365-2230.2009.03342.x.
5. Ramirez CC, Kirsner RS. A refractory case of erythromelalgia involving the ears. Am J Otolaryngol. 2004;14(4):251–254. doi: 10.1016/j.amjoto.2004.02.008.

Bài viết: BSNT Trịnh Ngọc Phát

Đăng bài: Phòng CTXH