Bớt thượng bì

     Giai đoạn 2 (tuổi dậy thì tới tuổi trưởng thành): Tổn thương mới biểu hiện rõ ràng, do thời kỳ này là thời kỳ tuyến bã phát triển mạnh, bệnh nhân thường đến viện khám ở giai đoạn này. Tổn thương cơ bản là dạng mảng kích thước từ vài milimet tới vài centimet, ranh giới rõ với da lành, thường có màu vàng da cam. Bề mặt của tổn thương thường hơi bóng và không có lông hay tóc. Đôi khi bề mặt tổn thương có thể sần sùi như dạng u nhú. Vị trí phần lớn phân bố ở vùng đầu – mặt – cổ, ít khi gặp ở thân mình tay chân. Tổn thương thường là riêng lẻ, ít có trường hợp nhiều tổn thương hay tổn thương thành dải như bớt sùi thượng bì.
     Giai đoạn 3 (tuổi trưởng thành tới già): Trong giai đoạn này, trên nền bớt tuyến bã có từ trước đó có thể xuất hiện các tổn thương u lành và ác tính, trong đó hay gặp có trichoblastoma, trichilemmoma hay ung thư tế bào đáy, ung thư tuyến bã,…
III. CẬN LÂM SÀNG
1. Mô bệnh học:  Hình ảnh giải phẫu bệnh của bớt tuyến bã cũng rất đa dạng. Phần lớn các trường hợp có hình ảnh tăng sừng, xốp bào và cấu trúc dạng u nhú. Nếu tổn thương ở da đầu, thì không thấy cấu trúc của nang tóc.    Ngoài ra còn có thể thấy hình ảnh tăng sinh của nang lông, tuyến bã, tuyến apocrine và eccrine chưa trưởng thành.
2. PCR – HPV (Human Papilloma Virus): có thể dương tính trong một số trường hợp.
IV. CHẨN ĐOÁN
1. Chẩn đoán xác định: Dựa vào các đặc điểm lâm sàng và mô bệnh học.
2. Chẩn đoán phân biệt:
2.1  Lichen phẳng thành dải (lichen striatus): Tổn thương cơ bản là tổn thương dạng sẩn tăng sắc tố hoặc màu da, đỉnh phẳng, kích thước từ 1-3mm, phân bố thành dải theo đường Blaschko. Bệnh xuất hiện đột ngột và thường tự giới hạn trong vòng 1-2 năm. Mô bệnh học có đặc điểm của lichen phẳng, xâm nhập lympho bào dạng lichen ở trung bì, thượng bì có hiện tượng xốp bào và dị sừng.
2.2  Vảy nến thành dải (linear psoriasis): Trong một số trường hợp khó để phân biệt vảy nến thành dải và bớt sùi thượng bì thành dải có tình trạng viêm (là một biến thể của bớt sùi thượng bì) ngay cả trên mô bệnh học. Trong trường hợp này, cần dựa vào nhiều yếu tố như tiền sử gia đình có người bị vảy nến, những tổn thương khác của vảy nến như tổn thương móng hay có đáp ứng với thuốc điều trị vảy nến hay không để phân biệt. Về mô bệnh học, vảy nến thành dải có đầy đủ các đặc điểm của vảy nến.
2.3  Porokeratosis thành dải (linear porokeratosis): Thể hiếm gặp của porokeratosis. Bệnh thường gặp ở trẻ sơ sinh hoặc trẻ nhỏ. Tổn thương cơ bản là tổn thương dạng mảng, viền hơi gồ cao và có hiện tượng dày sừng. Mô bệnh học điển hình với hình ảnh của “cột lá sừng” (cornoid lamella), do các tế bào á sừng ép chặt vào nhau.
2.4  Bệnh Darier thành dải (linear Darier disease): Bệnh da di truyền hiếm gặp. Bệnh thường khởi phát ở tuổi dậy thì. Tổn thương cơ bản là tổn thương dạng sẩn màu vàng-nâu hoặc màu da, có dày sừng. Vị trí hay gặp là ở mặt, ngực và lưng.
2.5  Sắc tố dầm dề (incontinentia pigmenti): Là bệnh da di truyền hiếm gặp, do đột biết gen trội nằm trên nhiễm sắc thể X. Bệnh thường xuất hiện ngay từ khi sơ sinh và diễn biến qua 4 giai đoạn: mụn nước – bọng nước, dày sừng và sùi, tăng sắc tố và cuối cùng là teo da, giảm sắc tố.
V. ĐIỀU TRỊ
1.     Nguyên tắc điều trị:

     – Loại bỏ tổn thương.

     – Tránh tái phát.

     – Đảm bảo về mặt thẩm mỹ và chức năng sau điều trị.

     – Lựa chọn phương pháp nào để điều trị cần dựa trên nhiều yếu tố trong đó có nhu cầu điều trị của bệnh nhân, vị trí và mức độ lan toả của tổn thương.
2.     Điều trị cụ thể:
2.1  Phẫu thuật:

     – Phẫu thuật cắt bỏ toàn bộ tổn thương theo ranh giới của tổn thương với da lành và cắt bỏ tới tận lớp trung bì sâu.

     – Ưu điểm: Loại bỏ được hoàn toàn tổn thương và tránh tái phát.

     – Nhược điểm: Khó thực hiện nếu tổn thương lan toả và kích thước quá lớn. Do đó, phương pháp này chủ yếu được áp dụng với những tổn thương kích thước không quá lớn và khu trú.

     – Phương pháp này thường được áp dụng trong bớt tuyến bã, bớt tuyến bã – nang lông, bớt tuyến apocrine và eccrine

.

2.2  LASER:

     – LASER CO₂: thường có hiệu quả với tổn thương bớt thượng bì mềm và phẳng.

     – LASER Erbium: yttrium aluminum garnet (Er:YAG): thường đem lại hiệu quả thẩm mỹ hơn, ít để lại sẹo hơn so với LASER CO₂, nhưng tỉ lệ tái phát cao hơn.
2.3  Thuốc bôi tại chỗ:

     – Kết quả điều trị hạn chế, chủ yếu được coi là điều trị bổ sung nhằm tránh tái phát.

     – Các thuốc bôi thường dùng là: corticoid bôi, retinoid bôi, 5-FU bôi, calcipotriol bôi.
2.4  Thuốc toàn thân: Retinoid uống (isotretinoin, acitretin) có thể được sử dụng trong những trường hợp bớt sùi thượng bì thành dải lan toả toàn thân.
2.5  Các phương pháp điều trị thay thế khác: nạo currete, áp lạnh, lột (peel), bào da,…